Różne języki migowe kodują wszystkie w ten sam sposób czasowniki teliczne, wyrażające czynność, która kończy się w określonym momencie. Czasowniki te mogą być rozpoznawane w dużym odsetku przypadków również przez osoby, które nie znają żadnego języka migowego. Powyższy wniosek, sformułowany w wyniku nowego badania eksperymentalnego, sugeruje, że teliczność jest uniwersalną jednostką znaczeniową.
Według jednej ze szkół myślenia, wywodzącej się z filozofii Arystotelesa, czasowniki można podzielić na dwie duże kategorie: czasowniki teliczne, takie jak np. „decydować” czy „sprzedawać”, oznaczające czynności mające punkt kulminacyjny, i ateliczne, jak „myśleć” czy „biegać”, oznaczające czynności, które mogą trwać w nieskończoność.
Nowe badanie eksperymentalne opublikowane w Proceedings of the National Academy of Sciences przez Brenta Stricklanda z Laboratoire Psychologie de la Perception w Paryżu i jego międzynarodowych współpracowników, wykazało niedawno, że języki migowe, używane przez osoby głuchonieme do porozumiewania się, kodują teliczność w sposób najwidoczniej uniwersalny. Nawet osoby, które nigdy nie uczyły się żadnego z tych języków, jeśli mają do czynienia z kimś wyrażającym swoje myśli za pomocą gestów, odróżniają de facto czasowniki teliczne od atelicznych.
W wyniku dziesiątek lat badań lingwistycznych odkryto, że języki ludzkie są kształtowane zarówno przez czynniki biologiczne, dotyczące np. cech fonologicznych i czuciowo-ruchowych wspólnych dla wszystkich ludzi, jak i przez czynniki kulturowe, które wyjaśniają większość różnic występujących między językami. Niemniej nie jest jasne, czy istnieją konkretne jednostki znaczeniowe, jak na przykład teliczność, które to można uznać za uniwersalne, ze względu na fakt, że są wyrażane w ten sam sposób w różnych językach.
Poszukiwanie tych jednostek uniwersalnych jest łatwiejsze w przypadku języków migowych. Mają one wiele wspólnego z językami mówionymi, charakteryzują się bowiem złożoną strukturą morfo-syntaktyczną, różnią się między sobą i angażują obwody nerwowe podobne do tych wykorzystywanych w językach mówionych. Mają też tę zaletę, iż często uwidaczniają niektóre elementy znaczenia, które mogą być ukryte morfologicznie w językach mówionych.
Strickland i jego współpracownicy przeprowadzili badanie dotyczące teliczności z udziałem osób, których językiem ojczystym był angielski i które nie znały żadnego języka migowego. Naukowcy pokazali im filmy, na których jedna osoba wymawiała kilka czasowników w różnych językach migowych (włoskim, tureckim i niderlandzkim), a następnie uczestnicy badania zostali poproszeni o próbę odgadnięcia, czy wymówione czasowniki były według nich teliczne czy ateliczne.
Analiza statystyczna odpowiedzi wykazała, że uczestnicy badania podawali poprawną odpowiedź w ok. 90 procentach przypadków. Według naukowców oznacza to, że teliczność czasowników jest prawdopodobnie jednostką uniwersalną, kodowaną przez te same ruchy w różnych językach migowych.
Źródło: Proceedings of the National Academy of Sciences
